hoe puzzel je een levensverhaal in elkaar ?
Toen ik een aantal jaar geleden voor Ontrafeld begon met het schrijven van levensverhalen, was dat voor mij niet iets compleet nieuw. De jaren voordien had ik verschillende tentoonstellingen gemaakt en ik heb diezelfde methodiek toegepast bij het schrijven van levensverhalen.
Het ‘publiek’ dat je voor ogen hebt is helemaal anders, maar het proces waar je door moet is ongeveer hetzelfde. Ik heb de methode gewoon hertaald naar een andere context.
de lege ruimte
Bij het maken van een tentoonstelling vertrokken we altijd van lege ruimtes en een thema. De kern van een tentoonstelling zijn objecten: voorwerpen met een verhaal die het publiek kan bekijken.
Het gaat ongeveer hetzelfde bij een levensverhaal: je hebt een leeg blad en de focus is de persoon in kwestie van wie je het levensverhaal wil schrijven. Hoe je in plaats van objecten verhalen kan verzamelen, daar ga ik in een volgende blogpost dieper op in. Nu wil ik het hebben over hoe je de verhaalfragmenten in elkaar kan puzzelen.
subthema’s
Het is niet omdat ik alle objecten voor een tentoonstelling had verzameld dat het al een tentoonstelling was. Als ik die willekeurig in de ruimtes zou plaatsen, zou er wellicht niemand komen kijken en al helemaal niet begrijpen waar de tentoonstelling over ging.
Je kan dus alle verzamelde verhaalfragmenten achter elkaar uittikken, maar daarom is het nog geen levensverhaal. Toch kan ik niet genoeg benadrukken dat alleen al het feit dat je die stukjes verzameld en vastgelegd hebt enorm waardevol is. Het zijn goudklompjes op zichzelf. Het betekent dat je de moeite hebt gedaan om te luisteren naar iemands verhaal. Dat is voor mij de essentie van het vertellen van een levensverhaal. Maar je kan natuurlijk een stapje verder gaan en fragmenten verwerken tot een samenhangend verhaal zodat je het makkelijker kan delen met de volgende generaties.
Wat als je er toch een groter verhaal van wil maken? Hoe leg je de puzzel van een levensverhaal?
Net als bij een tentoonstelling, probeer je eerst een goed overzicht te krijgen van wat je allemaal hebt verzameld. Vervolgens probeer je subthema’s te onderscheiden en de objecten volgens die thema’s bij elkaar te brengen.
Dat doe je ook met de verhaalfragmenten. Je hebt ze al eens horen vertellen en je leest ze eventueel nog eens na, zodat je ze min of meer in je hoofd hebt. Gaandeweg ontdek je dat je bepaalde clusters kan maken: kindertijd, reizen, studeren en werken, opvoeding, relaties en vriendschappen, verblijf in het buitenland, religie, levensvisie,…
Het schrijven van een levensverhaal is dus meer dan alle korte stukjes chronologisch aan elkaar plakken tot één document. Dat probeer ik sowieso te vermijden. Je brengt de fragmenten dus thematisch samen in wat je kan beschouwen als afzonderlijke hoofdstukken in het grote verhaal. Net zoals de verschillende zalen in een tentoonstelling een nieuw subthema aansnijden.
Een goede tentoonstelling - en dus ook een goed levensverhaal - is meer dan het thematisch groeperen van losse objecten. Elk object krijgt extra betekenis door de andere objecten die in dezelfde ruimte staan en het verhaal dat ze samen vertellen.
puzzelen
Een goede tentoonstelling - en dus ook een goed levensverhaal - is meer dan het thematisch groeperen van losse objecten. Elk object krijgt extra betekenis door de andere objecten die in dezelfde ruimte staan en het verhaal dat ze samen vertellen.
Stel je voor dat jij een gids bent die een tentoonstellingszaal binnenkomt en het verhaal over dat subthema moet vertellen. Je zal de verschillende objecten moeten verweven in een samenhangend verhaal om je publiek geboeid te houden.
Op dezelfde manier zal je dus de samengebrachte fragmenten moeten bewerken zodat je er een samenhangend hoofdstuk van kan maken. Probeer op jouw beurt een samenhangend verhaal te vertellen aan de hand van de verzamelde fragmenten, net zoals een gids in een museum. Waarschijnlijk zal je ze een paar keer moeten herschikken, herschrijven, zinnen toevoegen of weglaten, een fragment dat je elders had geclusterd hier weer invoegen of… zelfs schrappen.
Wat zeg je nu: fragmenten weggooien?
Jazeker. Niet elk fragment dat je verzameld hebt, moet een plaats krijgen. Sommige anekdotes zijn misschien leuk, maar voegen niets toe of staan de samenhang zelfs in de weg.
“Je kan je verhalen verbeteren door de manier waarop je ze rangschikt en verbindt, maar je kunt ze niet afzwakken, dus ga met vertrouwen verder.”
Naarmate je verdergaat, zal je voelen dat het verhaal in elkaar gaat klikken. Bepaalde delen zullen makkelijker samenvallen dan andere, maar je verhaal is pas af als alles op zijn plaats ligt. Net zoals je puzzel pas af is wanneer ook dat laatste stukje is gelegd.
Door de tijd te nemen om de puzzel van een levensverhaal te leggen, zorg je ervoor dat het kan voortleven over de generaties heen. Het verhaal zal worden naverteld en verweven in het leven van wie na jou komt.
wat als het mij niet lukt ?
Sowieso heb je door de fragmenten vast te leggen (geluidsopname of uitgeschreven) al meer in handen dan de meeste mensen. Je hebt een geweldige schat nagelaten voor de komende generaties.
Als je toch een stap verder wil gaan en er een echt levensverhaal van wil maken, maar je raakt helemaal ontmoedigd of je bent overweldigd door die taak, aarzel dan niet om even contact met mij op te nemen. Zo kunnen we samen kijken hoe ik jou kan helpen bij het bewerken, samenstellen of vormgeven van een levensboek.